به نقل از «ایمنا»

اسرار راه‌های زیرزمینی میدان امام(ره)

تاریخ انتشار: ۱۷ تیر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۱۶۴۰۹۹

ژان شاردن سفرنامه نویس صفوی ضمن توصیف مسجد شیخ لطف الله و محله‌های اطرافش نوشته:«... کنار مدرسه(خواجه ملک) گذرگاهی زیرزمینی است که به قلعه می‌پیوندد». مدرسه خواجه ملک دیوار به دیوار مسجد شیخ لطف الله بوده و به گزارش شاردن ورودی یک راه زیرزمینی پشت آن به چشم می‌خورده است.

به گزارش خبرنگار ایمنا، طی یادداشتی که مهرداد موسوی خوانساری تاریخ‌شناس در اختیار خبرگزاری ایمنا قرار داده، آمده است:

دی ماه سال ۱۳۹۵ هنگام مرمت بخشی از مسجد جامع عباسی، گذرگاهی زیرزمینی زیر مسجد آشکار شد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

گمانه زنی‌ها درباره این گذرگاه زیرزمینی از فاضلاب صفوی تا ناکِش مسجد بالا گرفت و خیلی زود به فراموشی سپرده شد. اما شواهد زیادی از دوره‌های مختلف تاریخی مبنی بر وجود مجموعه‌ای از گذرگاه‌های زیرزمینی در زیر دولت‌خانه صفوی و میدان نقش جهان وجود دارد.

یک شهر، یک قلعه

شهرهای مهم در دوران‌های گذشته دارای قلعه‌های دفاعی بوده‌اند. شهر اصفهان نیز قلعه‌ای مستحکم و بسیار بزرگ به نام قلعه طَبرک داشته است. امروزه تنها خندق این قلعه با نام چشمه باقرخان در محله پاقلعه بین خیابان‌های گلزار و ملک وجود دارد. اصفهانی‌های قدیم معتقد بوده‌اند که از دولت‌خانه‌های آل بویه، سلجوقی و صفوی یعنی به ترتیب از میدان میر، میدان عتیق و میدان نقش جهان به این قلعه راه‌های زیرزمینی وجود داشته است. این راه‌های زیرزمینی احتمالاً حاکم شهر را قادر می‌ساخته تا در هنگام حمله دشمن به سرعت به قلعه دفاعی شهر پناه ببرد. میرزاحسن خان جابری انصاری در کتاب تاریخ اصفهان و ری می‌نویسد: «… این قلعه از نهصد سال قبل همیشه مخزن سلاطین بوده و راه زیرزمینی به عمارات سلطنتی داشته به میزانی که سوار بتواند بگذرد».

راه زیرزمینی در دوره صفوی

رد یا اثبات وجود راه‌های زیرزمینی از منطقه سلجوقی و آل بویه اصفهان به قلعه طبرک بر اساس اسناد تاریخی امکان پذیر نیست اما برای وجود یک راه زیرزمینی گسترده از نقش جهان تا قلعه طبرک اسناد زیادی در دست است. ژان شاردن سفرنامه نویس صفوی ضمن توصیف مسجد شیخ لطف الله و محله‌های اطرافش نوشته: «… کنار مدرسه (خواجه ملک) گذرگاهی زیرزمینی است که به قلعه می‌پیوندد». مدرسه خواجه ملک دیوار به دیوار مسجد شیخ لطف الله بوده و به گزارش شاردن ورودی یک راه زیرزمینی پشت آن به چشم می‌خورده که ادامه راهی بوده که از زیر میدان می‌آمده است.

راه زیرزمینی در دوره قاجار

در دوره ناصرالدین شاه یک پزشک آلمانی به هینریش بروگش قبل از رفتن به تهران چند روزی مهمان عمارت هشت بهشت در اصفهان بوده است. او روزی برای گردش در باقیمانده‌های دولت‌خانه صفوی اقدام کرده و نوشته: «… هنگامی که در باغ‌های اطراف (هشت بهشت) برای خروج از در بزرگ، قدم می‌زدیم، اطلاع حاصل کردیم. که در اطراف هشت بهشت، کاخ‌های دیگری هم وجود دارند که به وسیله راهروهای زیرزمینی با باغ هشت بهشت ارتباط دارند و این راهروها را فقط با راهنمایی نگهبانان کاخ و افرادی که آنها را می‌شناسند می‌توان طی کرد». بروگش پس از تماشای چهلستون از طریق یکی از همین راهروهای زیرزمینی به میدان نقش جهان می‌رسد: «…در باغ‌های اطراف چهلستون پس از گذشتن از چند راهروی زیرزمینی و عبور از درهای متعدد بالاخره به دروازه بزرگ قصر سلطنتی رسیدیم».

راه زیرزمینی در دوره پهلوی

نوسازی‌های عصر پهلوی که از راه رسید، میدان امام و بافت قدیمی دولت‌خانه صفوی هم دستخوش تغییرات فراوان شد. به گزارش روزنامه اخگر در تاریخ بیست و پنجم اردیبهشت ماه ۱۳۱۲ خورشیدی هنگامی که داشته‌اند برای ساخته حوض وسط میدان نقش جهان اقدام می‌کرده‌اند به شعبه‌ای از راه‌های زیرزمینی صفوی برخورد می‌کنند: «…به طوری که اطلاع یافته‌ایم در موقعی که در میدان نقش جهان مشغول کندن زیر آب حوض جدیدی که ساخته می‌شود، بوده‌اند، نقب بزرگی ظاهر می‌گردد. این نقب که با آجر و خیلی محکم ساخته شده که تا کنون باقی مانده است، به قدری وسیع است که یک نفر به خوبی می‌تواند در آن ایستاده عبور نماید و دارای دو دهنه شرقی و غربی نیز بوده است» این گزارش در ادامه به کشف یک راهروی زیرزمینی دیگر در دو سال پیش نزدیک بازار مسگرها اشاره می‌کند: «…پیدایش این نقب و مجرایی که دو سال قبل در ابتدای بازار مسگرها پیدا شده بود و از طرف بلدیه روی آن پوشیده شد و کاملاً مانند نقب میدان نقش جهان بوده است، مسلم می‌دارد که در زمان صفویه شهر اصفهان دارای اگو (فاضلاب) برای آب‌ها و کثافات شهری بوده است». استاد جلال الدین همایی به قول خودش بارها در این راه زیرزمینی قدم زده بوده است و آن‌را اِگو یا فاضلاب کاخ‌های صفوی می‌داند: «این اگو به عمق حدود ۳ ذرع و عرض ۲ ذرع چرب‌تر، یک رشته از بازارچه بلند متعلق به مدرسه سلطانی به سمت پشت مطبخ، و از آنجا به کنار میدان امام جلو مسجد شاه می‌آید. و یک رشته هم از زیر عمارت عالی قاپو می‌آید که مبداش در عمارات قدیم صفویه است و این رشته نیز به مجرای اول می‌پیوندد و هر دو مجری یکی شده از زیر دروازه چهارسو مقصود… می‌رود و از آنجا به خط مستقیم داخل محله پاقلعه شده و… دست آخر به چشمه پاقلعه می‌پیوندد که محلش مشهود و معلوم است». در سال ۱۳۳۰ شمسی، مستوفی شهردار اصفهان حوض‌های میدان و مسجد جامع عباسی را به این راه زیرزمینی متصل کرده و این راه را تا چشمه قلعه طبرک لایروبی کرده است.

بدین ترتیب در وجود راه‌های زیرزمینی دولت‌خانه صفوی و میدان نقش جهان شکی وجود ندارد اما درباره کاربری آن به عنوان یک کانال انتقال آب یا فاضلاب (درحالیکه می‌دانیم فاضلاب‌های شهری در دوره صفوی وجود نداشته) یا یک مسیر امنیتی برای دسترسی به قلعه دفاعی شهر تردید وجود دارد.»

کد خبر 671935

منبع: ایمنا

کلیدواژه: دولتخانه صفوي دولتخانه صفوی طرح دولت خانه صفوي شهر شهروند کلانشهر مدیریت شهری کلانشهرهای جهان حقوق شهروندی نشاط اجتماعی فرهنگ شهروندی توسعه پایدار حکمرانی خوب اداره ارزان شهر شهرداری شهر خلاق مسجد شیخ لطف الله راه های زیرزمینی دولت خانه صفوی میدان نقش جهان راه زیرزمینی خواجه ملک هشت بهشت یک راه

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.imna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایمنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۱۶۴۰۹۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

نمایش نوزده نقشه قدیمی خلیج فارس در شهر کاریز کیش

به گزارش خبرگزاری صداوسیما کیش، منصور حاجی حسینی گفت: شهر زیرزمینی کاریز کیش، بیست و چهار سال پیش عملیات ساخت آن آغاز شد.

وی افزود: این مجموعه دارای موزه‌ای با آثار تاریخی، تصاویری از روند ساخت شهر زیرزمینی و نوزده نقشه تاریخی خلیج فارس است.

وی گفت: نقشه‌های خلیج فارس از دوران‌های تاریخی پادشاهی اسکندر، توران، روم باستان و سایر دوران‌ها برای بازدید علاقمندان قرار گرفته است.

سرمایه گذار شهر زیرزمینی کاریز کیش افزود: این نقشه‌ها که نسخه اصلی آنها در اختیار وزارت امورخارجه قرار دارند، قدمتی بین صد تا دویست و پنجاه سال دارند.

قدیمی‌ترین سند تاریخی که در آن به نام خلیج فارس اشاره شده است مربوط به الواح هخامنشی است که در کانال سوئز کشف شده است و قدمت آن به بیش از دو هزار و پانصد سال می‌رسد.

کد ویدیو دانلود فیلم اصلی